TÜKENMİŞLİK SENDROMU

Tükenmişlik sendromu yaşamakta olan kişilerin umutsuzluk, çaresizlik ve boşluk gibi duyguları depresyondaki duygular ile benzerlik göstermektedir. Belirtilerinin çeşitliliği ve gizli sürece sahip olması tanınmasını oldukça zorlaştırmakta ve depresyon ve anksiyete ile karışmasına sebep olmaktadır. Çoğu zaman depresyon ile tükenmişlik sendromu birlikte gelişebilmektedir.

Tükenmişlik sendromu yaşayan insan çevresine karşı ilgisizleşir, başarısızlık duygusunda artış olur ve içine çekilme başlar. Bu sendromu yaşayan kişilerde aile ilişkilerinde bozulma, iş memnuniyetinde azalma, kendine olan saygıda düşme, üretkenliğinde düşme, saldırganlıkta artma, depresyon ve fiziksel belirtiler ortaya çıkabilir. Tatminsizlik ve heyecanın kaybedilmesi de sürecin özelliklerindendir. Özellikle insanlarla birebir iletişimde bulunulması gereken hizmet sektörlerinde kendini gösteren bir sorundur.

Tükenmişlik Sendromunun Evreleri

Tükenmişlikte dört evre göze çarpar;

İlk evrede, kişi çok heyecanlı, motive ve isteklidir. Kariyer planları yapar ve var gücüyle çalışır.

İkinci evrede, istek ve mutluluk azalır. Mesleğini yaparken karşılaştığı ufak tefek sorunlardan bile büyük rahatsızlıklar duyar. Mesleğinden yavaş yavaş tatmin olamaya başlar. Yorgunluk hisseder.

Üçüncü evrede, sistemdeki çarpıklıkların düzelmeyeceği, insanların değişmeyeceği inancı gelişir. Bunun sonucunda kişi ya başa çıkmaya yönelik yeni stratejiler geliştirir ya da pasif agresif tutumlarla işi yokuşa sürme, direnç gösterme ve kendini işten çekme gibi davranışlara başvurur.

Dördüncü evredeyse, derin bir inançsızlık, kuruma ve mesleğe karşı sevginin ve ilginin azalması ve umutsuzluk baş gösterir. Artık sadece maddi ve sosyal güvence zorunluluğundan dolayı çalışır. Kişisel başarısı düşer. Sosyal çekilme durumu yaşanır.

Tükenmişlik sendromunun belirtileri nelerdir?

Duygusal belirtileri;

• Huzursuzluk, keyifsizlik
• Umutsuzluk
• Özsaygının azalması
• Özgüvenin azalması
• Çökkünlük hali
• Sinirlilik
• Değersizlik hissi
• Çevreye yabancılaşma

Fiziksel belirtileri;

• Kalp çarpıntısı
• Kabız olma sıklığında artış
• Uyanmada zorluk 
• Uykuya dalmakta yaşanan zorluk
• Enerji düşüklüğü
• Yorgun hissetme
• Sindirim sistemi problemleri

 Zihinsel belirtiler;

• Dikkat eksikliği
• Unutkanlıkta artış
• Kararsızlık
• Odaklanma problemleri
• Dalgınlık
• Önceden keyif alınan aktivitelerden çabuk sıkılma
• Plansızlık
• Kalıplaşmış düşünce tarzı

 Davranışsal belirtiler;

• Sigara ve alkol kullanımında artış
• Düzensiz beslenme
• Aşırı hareketlilik/Az hareketlilik
• Kaza yapma riskinde artış
• Kişiler arası ilişkilerde mesafeli duruşlar
• Olumsuz ve kırıcı sözler kullanma
• İş hatalarında artış
• Saldırgan davranışlar

Tükenmişlik sendromu kimlerde görülür?

Ev hanımlarında da görülebilen tükenmişlik sendromu, kişinin özel hayatı ile iş hayatını birbirinden ayıramadığı durumlarda sık sık karşılaşılabilmektedir. Çalışan kişi, kendini işinde başarısız, işine yetersiz, ya da mutsuz görüyorsa, tükenmişlik sendromu belirtileri ortaya çıkmaya başlıyor denilebilir. Tüm bu problemlerin temelinde, bireyin günlük gereksinimlerini yeteri kadar karşılayamaması yer alıyor. Tükenmişlik sendromu, kişilik özelliklerinden ayrı değerlendirilemez. Sorumluluk almayı seven, hayır demeyi bilmeyen, mükemmeliyetçi, idealist, hassas, fedakar olan kişilerde tükenmişlik sendromu görülme riski daha fazladır.

 Tükenmişlik sendromunun önlenmesi için bir takım öneriler;

• İş ve boş zaman arasında net ayrım yapılması,
• “Hayır” diyebilme yeteneği,
• Bireyin ilerideki çalışmasını planlayabilmesi,
• Bireyin fiziksel kondüsyonuna dikkat etmesi,
• Birinin kendi sınırlarını itiraf etmesi,
• Evde ilişkilerin iyi olması,
• İşin işte kalması açık bir çalışma iklimi,
• Sürekli mesleki gelişim,
• Destekleyici bir işveren,
• İşle ilgili görevlerin net bir şekilde açıklanması,
• Kendi yaptığı işi anlamlı olarak görmek tükenmişliği önleyebilir. 

Tükenmişlik sendromu nasıl tedavi edilir?

Bu sorunu yaşayan kişiler kendilerini bazen yardım almak istemeyecek kadar çaresiz ve güçsüz hissedebilirler. Böyle durumlarda, kişinin yakınlarına da önemli sorumluluklar düşer. Yakınların bu süreçteki desteği önemlidir. Tükenmişlik durumu yaşayan birine çok yüklenilmesi sadece yaşadığı bunaltıyı arttırır. Kapsayıcı ve hoşgörülü bir desteğe ihtiyaç vardır. Bu süreçte profesyonel yardım alınması çok önemlidir. Profesyonel yardımdan kasıt psikolojik danışma veya psikoterapi sürecidir. Psikoterapi sürecinde öncelikle iş yaşamından kaynaklanan sorunlar ve bireyin kendisinden kaynaklanan sorunlar ayrıştırılır ve bu konularda kişinin çözümler üretmesine rehberlik edilir. Bu yardım alınırken de bu konuda uzman psikolog veya psikolojik danışmanlar seçilmeli ve zaman kaybetmeden sürece başlanmalıdır.